KENDİ KENDİNE TEDAVİ PROGRAMI
Kendi kendinize takıntı ve saplantılar ve bunları rahatlatmak için yapılan tekrarlayıcı davranışları(kompulsiyon) engellemek için yapacaklarınızın, ilk adımı takıntılarınızı ve saplantılı tekrarlayan davranışlarınızı alt alta yazmanızdır.
Bunları bir kağıda sıra ile yazın , yanına da nelerin bu takıntı ve saplantıları arttırdığını yazmalısınız.
Sonra bu takıntı ve saplantıların en zor olanına 10 verip , diğerlerini de sizi zorlama şiddetine göre 1 puanla 10 puan arasında bir not verin.
Böylece takıntılarınızın önem sırası listesi çıkacaktır. Bu sıra önemlidir çünkü, en hafifinden yani en az puan alanından başlanarak kendi kendinize “karşı karşıya kalma” yani “yüzleşme” ödevleri vereceksiniz.
KARŞI KARŞIYA BIRAKMA ÖDEVİ
Kendi kendinize baş etme programın listelemeden sonraki ilk aşaması karşı karşıya bırakmadır. En hafif saplantınızdan başlarsınız ve onu aşınca bir sonrakine geçersiniz.
Aslında takıntılarınızın sizi zorladığı davranışları yaptığınızda, bir rahatlama olur gibi gözükür ancak bu saplantılı davranışınızı daha da arttırır ve sonunda artık bir bağımlılık gibi tekrarlayan saçma davranışı yapmaktan vazgeçemez hale gelirsiniz.
Onun için karşı karşıya bırakma ödevleri sıkıntı verse bile , bu saplantılı davranış ve düşüncelerinizin azalmasını sağlar.
Karşı karşıya bırakmayı temel olarak şu örnekle görebiliriz ;
‘‘İnsanlardan hep uzak durmak istiyorum, çünkü onlardan bana mikrop bulaşmasından çok korkuyorum. Birisi ile tokalaştığımda bile elimi birçok kez yıkıyorum. Evde hep temizlik yapıyorum ve her yeri defalarca çamaşır suyu ile yıkıyorum. Ellerimi o kadar sık yıkıyor ve öyle çok ovuyorum ki derim yüzülmeye başladı. Çarşıdan eve gelir gelmez tüm elbiselerimi hemen çıkartıp yıkıyorum. Evde çamaşır makinası hep çalışmakta. Ben ve çevremdeki herkes bu durumdan çok şikâyetçi ama kendimi kontrol edemiyorum.’’
Bu hastamdaki yaptığı sıralama listesindeki en az sıkıntı “Çarşıdan eve gelir gelmez tüm elbiselerimi hemen çıkartıp yıkıyorum” davranışı idi. Başlangıçta ödev olarak ona yada o kendine şöyle bir ödev verdik; dışarıdan eve gelince üstündekileri çıkartmayıp en az 1-1,5 saat o elbise ile evde bulun ve bir sonraki adımda da o elbiseyi yıkamadan birkaç defa giy. Yani aslında takıntısı dolayısı ile yaptığının tam aksini kademe kademe yaptırmak, işte davranış terapisinde esas noktalardan biri olan “Karşı Karşıya Bırakma” veya “Yüzleşme” budur.
İlk olarak, yineleyen davranışlara bazı sınırlar koymak gerekir. Tekrar tekrar yıkıyorsanız yıkarken ne kadar süreceği, ne kadar sabun kullanılacağı gibi sınırlar koymalısınız.
Bu süreyi gittikçe daha aza indirmek gerekir. Böylece, huzursuzluğa neden olan bir durum ya da nesneyle karşı karşıya kalındığında ve sonra yineleyen davranışı tekrarlama dürtüsüne direnebildiğinde, kişi diğer yineleyen davranışlara karşı da küçük bir başarı kazanmış olur.
Kendi kendinize özellikle rahatsızlığın ilk dönemlerinde, takıntılarınızı ve zorlandığınız davranışlarınızın en hafifinden başlayıp aksini yaparak, kademe kademe üstesinden gelebilirsiniz.
Bu tarz bir yaklaşımı hastaya anlatmak, başlıca zorluklardan biridir. Çoğu hasta onları rahatsız eden bir durumla karşı karşıya kalınca kaygılarının artacağından korkar ve takıntılı davranışları yerine getirmedikleri süre içinde sıkıntılarının artacağından ve sonunda dayanamayacakları bir boyuta geleceğinden korkar.
Ancak durum böyle değildir. Kaçınılan durumla karşı karşıya kalınca, huzursuzluk hissi bir- bir buçuk saat içinde zirve yapar ve sonra yavaş yavaş azalır; ve her bir sonraki tekrar aynı durumla karşı karşıya bırakma, daha az ızdıraba yol açar ve saplantılar ve zorlayan davranışlarda hızlı bir azalış görülür.
|